تاریخچه فهرست بها و هدف از تهیه آن

در دهه ۵۰ درآمدهای حاصل از نفت افزایش چشمگیری پیدا کرد. به تبع آن دستگاه‌های اجرایی اقدام به تعریف پروژه‌های جدید عمرانی کردند. در این بین کشور با کمبود مصالح، ماشین آلات و نیروی انسانی مواجه بود که باعث کمبود پیمانکار جهت اجرای پروژه ها شد.
برای رفع این مشکل مهندسین مشاور برای جلب پیمانکاران و استفاده از امکانات آنها اقدام به افزایش قیمت‌های پیشنهادی جهت انجام پروژه‌ها کردند. این افزایش قیمت‌ها تا جایی ادامه پیدا کرد که قیمت‌ها تماماً غیر واقعی شده و تورم زیادی در این عرصه به وجود آمد. و در نهایت موجب به بن بست رسیدن فرآیند اجرای طرح‌ها عمرانی شد.

فهرست بها

برای جلوگیری از روند غیر منطقی افزایش قیمت‌ها برای جذب پیمانکار، سازمان برنامه و بودجه وقت، اقدام به تدوین فهرستی از قیمت‌های استاندارد برای انجام پروژه‌ها کرد. بر این اساس، اولین فهرست‌ بهای پایه، در سال ۱۳۵۵ و برای کارهای ساختمانی و راهسازی تهیه شد. به دنبال آن بتدریج فهرست‌ بهای رشته‌های مختلف، تهیه و تدوین شد. در زیر برخی از مهمترین رشته‌های فهارس بها، که توسط سازمان مدیرت و برنامه ریزی منتشر شده، آورده شده است.

انتقال آب
ساخت و ترمیم قنات
ابنیه
آبیاری و زهکشی
آبیاری تحت فشار
تاسیسات برقی
راه، راه آهن و باند فرودگاه
راهداری
شبکه جمع آوری و انتقال فاضلاب
توزیع آب
تاسیسات مکانیکی
سدسازی
آبخیزداری و منابع طبیعی
انتقال و توزیع آب روستایی
چاه
علاوه بر این لیست، برخی از سازمان‌ها بسته به نیاز خود نیز اقدام به تهیه فهرست بهای مخصوص می‌کنند.
فهرست بها بر چه اساسی تهیه می‌شود
با توجه به تورم و تغییرات هر ساله در قیمتهای مصالح، دستمزد نیروی انسانی و هزینه ماشین آلات، بهای واحد انجام کارهای عمرانی مندرج در فهرست بها نیازمند تجدید نظر است. لذا پس از انتشار اولین سری از فهارس بها، تقریباً هر ساله فهرست بهای رشته‌های مختلف تهیه و در گروه اول به دستگاههای اجرایی ابلاغ می‌شود. پس از ابلاغ هر فهرست بها، سازمان ها و دستگاه‌های اجرایی موظف هستند برآورد اجرای کارهای خود را براساس آن انجام دهند. در برآورد بهای واحد از قیمت‌های عرف بازار (طبق گزارشات مرکز آمار) استفاده می‌شود. اغلب برای تهیه فهرست بهای هر سال، از قیمت‌های سه ماهه چهارم سال قبل استفاده می‌کنند. به این سه ماهه دوره مبنا گفته می‌شود. به عنوان مثال برای تهیه فهرست بهای سال ۹۵ از قیمت‌های سه ماهه چهارم سال ۹۴ استفاده شده است.

طبق تعریف، قیمت واحد مندرج در فهرست بها متوسط قیمت تمام شده در هر کار است و کلیه عملیات لازم برای انجام کار را در بر می‌گیرد. این هزینه ها شامل تهیه و حمل مصالح به کارگاه، ابزار کار، ماشین آلات، نیروی انسانی و … است. در صورتیکه شرح قیمتها برای هر یک موارد روشن نباشد، در این خصوص موضوع از سازمان مدیریت و برنامه ریزی استعلام و نظر آن سازمان در این مورد، ملاک عمل قرار می‌گیرد. قیمت‌های واحد فهرست بها تعیین کننده مشخصات و چگونگی انجام کار نیستند.

مشخصات فنی در فهرست بها

منظور از مشخصات فنی در این فهرست‌ بها، مشخصات فنی عمومی و یا مشخصات فنی خصوصی پیمان است. مشخصات فنی عمومی به ترتیب مشخصات فنی عمومی کارهای ساختمانی نشریه شماره ۵۵ تجدید نظر دوم و حسب مورد سایر نشریات سازمان مدیریت و برنامه ریزی و پس از آن استانداردهای مربوط به مصالح یا فناوری مورد نظر است. مشخصات فنی خصوصی بنا بر ضرورت و مطابق دستورالعمل‌های مربوط، توسط مهندس مشاور تهیه و حسب مورد در پیمان، نقشه های اجرایی یا دستور کارهای ابلاغی درج می شود.

ساختار فهرست بها

هر رشته از فهرست بها در یک رسته جای می‌گیرد. از انواع رسته‌ها می‌توان به ساختمان، نفت و گاز، راه و ترابری، کشاورزی، مهندسی آب و …اشاره کرد. ممکن است از یک رشته فهرست بها در دیگر رسته ها هم منتشر شده باشد. به عنوان مثال هم رسته راه و ترابری و هم رسته ساختمان دارای رشته ابنیه هستند. هر رشته از فهرست بها معمولاً شامل موارد زیر است.

دستورالعمل کاربرد

در این بخش دستورات کلی در مورد چگونگی برآورد کار براساس فهرست بها و نحوه پرداخت ها آمده است. همچنین در این بخش برخی تعاریف اولیه از قبیل آیتم، آیتم ستاره دار، تقسیم بندی و نحوه شماره گذاری هر آیتم، محدودیت درصدی انواع مختلف آیتم های فهرست بها در مناقصات و … آورده شده است.

کلیات

در کلیات فهرست بها توضیحاتی در مورد فصول آن، مواد و مصالح مصرفی در آیتم ها، مشخصات فنی، نحوه پرداخت هزینه های حمل مصالح، تهیه و تنظیم صورتجلسات، نحوه پرداخت از بابت مصالح پای‌کار و … ارائه شده است. به عنوان مثال جدول مقدار سیمان مصرفی در ملات ها در این قسمت آمده است.

مقدمه فصل‌ها

به طور معمول در ابتدای هر فصل از فهرست بها توضیحات لازم در مورد چگونگی انجام کارها، معیار انتخاب آیتم‌ها، اضافه بها و نحوه پرداخت و مدارک مورد نیاز آن آمده است. در مواردی که شرح اقلام گویای آنها نباشد، توضیحات دیگری نیز ذکر شده است ( با توجه به ابهامات ایجاد شده در حین اجرای کار و پرداخت های مربوطه، برخی از این توضیحات در طی سالیان متمادی تغییر کرده و کامل تر شده است).

شرح و بهای واحد ردیف‌ها

بخش اصلی فهرست بها، جداولی است که در آن شرح هر آیتم کاری و بهای واحد مربوط به آن آمده است. در این جدول هر آیتمی (فعالیتی) دارای یک شماره منحصر بفرد است، این شماره، ردیف فهرست ‌بها یا شماره ردیف فهرست‌ بها گفته می‌شود. به منظور سهولت دسترسی به ردیف های مورد نیاز و امکان درج ردیف های جدید، ردیف های هر فصل با توجه به ماهیت آن ها، به گروه ها یا زیر فصل‌های جداگانه‌ای تفکیک شده است. شماره ردیف های فهرست‌ بها، شامل شش رقم است که به ترتیب از سمت چپ، دو رقم اول به شماره فصل، دو رقم بعدی به شماره گروه یا زیر فصل و دو رقم آخر به شماره ردیف (شمارنده آیتم) اختصاص داده شده است.

فهرست بها - price list

شرح، واحد و بهای واحد اطلاعات دیگری است که در این جداول برای هر آیتم موجود است. در کل هر آیتم فهرست‌ بها دارای ۴ موجودیت شماره ردیف، شرح، واحد و بهای واحد است.

پیوست‌ها

مصالح پای کار

آیتم های فهرست‌ بها بر ۲ نوع کارکرد و پای کار تقسیم می‌شود. منظور از کارکرد عملیات اجرایی متناسب با شرح ردیف است. مصالح پای کار، مصالحی است که برای اجرای آیتم ها، مورد نیاز باشد و به طرق مختلف در کار استفاده شود. ورود همه مصالح مورد نیاز پروژه به صورت یکجا امر معقولی نیست، این مصالح باید طبق برنامه زمانبندی اجرای کار به کارگاه وارد شوند. مصالح پای کار باید مطابق با مشخصات فنی کار باشد، و به طور مرتب به شکلی انبار شود که قابل اندازه‌گیری یا شمارش باشد. هنگام ورود مصالح به کارگاه، باید صورت جلسه ورود که در آن، نوع، مقدار و تاریخ ورود مشخص شده است، تنظیم شود.

پیمانکار حق ندارد به غیر از آنچه که در اسناد و مشخصات فنی ذکر شده، از مصالح پای کار در محلی دیگر استفاده کند. به عنوان مثال اگر برای تامین برق پروژه در هنگام بهره برداری دیزل ژنراتور در نظر گرفته شده است، پیمانکار حق استفاده از این دیزل ژنراتور در طول اجرای پروژه و تامین برق کارگاه را ندارد.

در جدول مصالح پای کار، شماره ردیف، شرح، واحد و بهای واحد آورده شده است. به هنگام تهیه صورت وضعیت‌های موقت، مقدار مصالح پای کار، اندازه‌گیری شده و با استفاده از این جدول، بهای کل مصالح پای کار موجود، محاسبه می‌شود. طبق تعریف فهرست بها، ۷۰ درصد بهای کل مصالح پای کار پرداخت می‌شود. کل هزینه حمل این مصالح (بدون ضریب ۷۰ درصد)، ضریب بالاسری و ضریب پیشنهادی پیمانکار، نیز در محاسبه بهای کل مصالح پای کار به آن اضافه می‌شود.

جدول مصالح پای کار تنها برای محاسبه بهای مصالح پای کار در صورت وضعیت‌های موقت در نظرگرفته شده است و  استفاده از آن در جای دیگری مجاز نیست. در آخرین صورت وضعیت موقت و صورت وضعیت قطعی، نباید هیچ نوع مصالح پای کاری باشد.

 در تکمیل توضیحات مربوط به مصالح پای کار ویدئو زیر را نیز ملاحظه نمایید

ضریب طبقات

دو مشخصه اصلی قیمتهای فهرست بها، استاندارد و کلی بودن آنها است. از جمله معیارهایی که در تعیین این قیمت ها در نظر گرفته شده است کار در پروژه هایی با طبقات مختلف را هدف قرار داده است. کار در طبقات مختلف مشکلات خاص خود را دارد. به طور مثال هزینه اجرای یک ساختمان ۲۰ طبقه با هزینه ساخت ۲۰ ساختمان یک طبقه برابر نخواهد بود. برای در نظر گرفتن این مساله مهم، معیار قیمت‌های فهرست بها، برای انجام کار در طبقه همکف و زیر همکف در نظر گرفته شده است، در صورتی که کار در طبقات بالاتر از همکف و پایین تر از طبقه زیر همکف انجام شود، بابت هزینه حمل مصالح و سختی اجرای کارطبقات یاد شده، ضریب طبقات ( تا چهار رقم اعشار) محاسبه و در مبلغ کل برآورد، ضرب می‌شود. ضریب طبقات به مصالح پای کار تعلق نمی‌گیرد.

شرح اقلام هزینه های بالاسری

هزینه‌های بالاسری،  به دو دسته هزینه بالاسری عمومی و هزینه بالاسری کار تقسیم بندی می‌شود. هزینه بالاسری عمومی اغلب به هزینه های دفتر مرکزی مربوط می‌شود و هزینه بالاسری کار مربوط به کارگاه است. در طرحهای عمرانی هزینه‌های بیمه سهم کارفرما و بیمه بیکاری نیروی انسانی کارگاه و همچنین عوارض شهرداری، توسط دستگاههای اجرایی از محل طرح پرداخت می شود، هزینه‌ای از بابت آنها در هزینه بالاسری منظور نمی‌شود.

دستورالعمل تجهیزو برچیدن کارگاه

 طبق تعریف فهرست بها، تجهیز کارگاه عبارت از عملیات، اقدام‌ها و تدارکاتی است که باید به صورت موقت برای دوره اجرا انجام شود، تا آغاز و انجام دادن عملیات موضوع پیمان، طبق سند و مدارک پیمان میسر شود.

برچیدن کارگاه عبارت از جمع آوری مصالح، تاسیسات و ساختمانهای موقت، خارج کردن مصالح، تجهیزات، ماشین آلات و دیگر تدارکات پیمانکار از کارگاه، تسطیح و تمیز کردن و در صورت لزوم به شکل اول برگرداندن زمین‌ها و محل‎های تحویلی کارفرما، طبق نظر کار فرماست.

آیتم پایه در فهرست بها

به آیتم هایی که در فهرست بها، دارای شرح و بهای واحد هستند ردیف پایه گفته می‌شود. علاوه بر این برای هر یک از اقلامی که در کلیات یا مقدمه فصل‌ها، بهای آن ها به صورت درصدی از بهای واحد ردیف یا ردیف هایی، یا روش دیگر، تعیین شده است نیز ردیف های پایه محسوب می شوند.

آیتم ستاره دار در فهرست بها

بعضاً برای انجام بخشی از کارها، مشخصات فنی و اجرایی ویژه‌ای مورد نیاز است، و این مشخصات، مطابق با هیچ یک از ردیف های فهرست‌ بها نیست. در این موارد شرح ردیف مناسب برای آن فعالیت ها، تهیه و در انتهای گروه مربوطه، با شماره ردیف جدید درج می‌شود. این ردیف‌ها، با علامت ستاره مشخص و ردیف‌های ستاره دار نامیده می‌شوند. ردیف‌هایی که در فهرست‌ بها بدون بهای واحد هستند، نیز ستاره دار محسوب می‌‌شوند.

بهای واحد ردیف‌های ستاره دار، با روش تجزیه بها و بر اساس قیمت‌های دوره مبنای فهرست بها، محاسبه می‌شود. هرگاه دستورالعملی برای پرداخت ردیف های ستاره دار مورد نیاز باشد، متن لازم تهیه و به انتهای مقدمه فصل مربوطه اضافه می‌شود.

مقدار آیتم ستاره دار در مناقصات

در کارهایی که از طریق مناقصه واگذار می‌شود، سقف بهای کل ردیف‌های ستاره دار، نسبت به برآورد کل ردیف‌های فهرست‌ بها (پایه و غیرپایه)، تا سال ۹۲ بیست درصد بوده  و از سال ۹۳، سی درصد شده است. در اعمال این محدودیت هزینه تجهیز و برچیدن کارگاه، در نظر گرفته نمی‌شود. این مقدار برای هر رشته فهرست بها، جداگانه محاسبه می‌شود. در صورتی که این مقدار از ۳۰ درصد بیشتر شود، لازم است دستگاه اجرایی قبل از انجام مناقصه، شرح و بهای واحد تمامی ردیف های ستاره دار را، تصویب کرده و برای تایید نهایی، همراه با تجزیه بهای مربوط، به دبیرخانه شورای عالی فنی، ارسال کند. در کارهایی که از طریق ترک مناقصه واگذار می‌شود، سقف یاد شده ۱۰ درصد خواهد بود. برای مناقصه محدود نیز این مقدار، ۱۵ درصد در نظر گرفته شده است.

آیتم های قیمت جدید

کارهایی که در طول اجرای پیمان از طرف کارفرما و یا مشاور، به پیمانکار ابلاغ می‌شود کار جدید است. کار جدید خارج از آیتم های (پایه و ستاره دار) تعریف شده در پیمان است. بهای واحد کار جدید با آنالیز (بر اساس ماده ۲۹ شرایط عمومی) توسط پیمانکار تهیه و با نظر کارفرما و مشاور تایید و تصویب می‌شود. کار جدید جزو اسناد رسمی پیمان است و به همین دلیل نیز باید توسط امضاء کنندگان پیمان تهیه و تصویب شود. بهای کل کارهای جدید یک پیمان، حداکثر می‌تواند تا ۱۰ درصد مبلغ اولیه پیمان باشد. در تهیه صورت وضعیت ها صرفاً ضریب بالاسری بر کارهای قیمت جدید قابل اعمال است. آنالیز قیمت جدید با توجه به بخشنامه شماره ۹۶/۱۲۳۲۵۷۹ مورخ ۹۶/۰۳/۳۱  و در فرم شماره ۵ تهیه می‌شود.

نکات مهم در مورد فهرست بها

با نتیجه گیری از مقایسه فصل های این فهرست‌ بها با یکدیگر، یا مقایسه این فهرست‌ بها با فهرستهای دیگر، یا مقایسه آن با قیمت های روز یا استناد به تجزیه قیمت، یا هر نو ع مقایسه دیگر وجه اضافی بجز آنچه به صراحت تعیین شده است، قابل پرداخت نیست.

در هر بخش از این فهرست‌ بها که دستورالعملی برای نحوه برآورد داده شده است، مفاد آ ن تنها برای مرحله برآورد، نافذ خواهد بود.

هزینه بارگیری، حمل تا ۳۰ کیلومتر و باراندازی مصالح در قیمت ردیف های این فهرست‌ بها منظور شده است. هزینه حمل بیش از آن، تنها برای مواردی که در مقدمه فصل حمل و نقل پیش بینی شده است، محاسبه می‌شود.

 اندازه‌گیری کارها، بر اساس ابعاد کارهای انجام شده، که طبق ابعاد درج شده در نقشه های اجرایی، دستور کارها و صورتمجلس‌ها است، با توجه به مفاد کلیات و مقدمه فصل‌ها، صورت می‌گیرد. در مواردی که روش ویژه‌ای برای اندازه‌گیری در فهرست‌ بها پیش بینی شده است، اندازه‌گیری به روش تعیین شده انجام می شود.

مطابقت عملیاتی که پس از انجام کار پوشیده می‌شود و امکان بازرسی کامل آن ها بعداً میسر نیست، با نقشه های اجرایی، مشخصات فنی و دستور کارها، حین اجرای کار، باید صورت جلسه شود.

صورتجلسه در فهرست بها
صورت جلسات تعیین شده در پیمان، باید در حین اجرای عملیات و بر اساس نقشه های اجرایی، مشخصات فنی عمومی، مشخصات فنی خصوصی و دستور کارها تهیه شوند و شامل حداقل اطلاعات زیر باشند:

– نام کارفرما، مهندس مشاور، پیمانکار، شماره و تاریخ پیمان، موضوع پیمان و شماره و تاریخ صور تجلسه.

– ذکر دلایل و توجیهات فنی لازم برای اجرای کار موضوع صور تجلسه.

– ارایه توضیحات کافی و ترسیم نقشه با جزییات کامل و بیان مشخصات فنی کار، (پیوست).

– متره نمودن کار و محاسبه مقادیر و احجام عملیات.

صورت جلسات باید به امضای پیمانکار، مهندس ناظر مقیم، مهندس مشاور و کارفرما (در موارد تعیین شده) برسد. تمامی صورت جلسات باید توسط کارفرما به مهندس مشاور برای اعمال در صورت وضعیت به همراه موضوع کار و جدول خلاصه مقادیر ابلاغ شود. صورت جلسات فاقد ابلاغ کارفرما معتبر نبوده و قابل استناد نیست. ابلاغ صورت جلسات توسط کارفرما به منظور مستندسازی مدارک و صورت جلسات بوده و از تعهدات و مسوولیت‌های مهندس مشاور و پیمانکار نمی‌کاهد. تاریخ ابلاغ کارفرما باید با زمان اجرای عملیات موضوع صورت جلسه مطابقت داشته باشد و ابلاغ صرفاً با مسوولیت و تایید بالاترین مقام دستگاه اجرایی می‌تواند در زمان دیگر انجام شود. هرگونه پرداخت به پیمانکار از بابت کار انجام شده ( در ارتباط با موضوع صورت جلسه) قبل از تنظیم و ابلاغ صورت جلسه مجاز نیست.

در بخش بعد به معرفی اولین گام در متره عملیات ساختمانی یعنی عملیات تخریب خواهیم پرداخت.

منبع : www.omransoft.ir

از شما عزیزان تقاضا دارم به منظور بهبود کیفیت مطالب ارائه شده نظرات خود را بیان نمایید